Sự tích ông Công ông Táo về trời

Hiện nay, cùng với không khí mùa xuân đến nao nức lòng người thì hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp, cha ông ta lại cùng nhau chuẩn bị mâm cơm cúng tiến ông Công ông Táo về trời. Đây chính là bản sắc văn hóa, nét đẹp của dân tộc Việt Nam đã được lưu truyền từ xa xưa. Vậy, Nguồn gốc và ý nghĩa sự tích ông Công ông Táo về chầu trời như thế nào?

Ít ai biết rằng nghi lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ tồn tại ở Việt Nam. Tại một số quốc gia Châu Á khác như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore và Nhật Bản, người dân cũng đã duy trì truyền thống này. Song, ở mỗi quốc gia, nghi lễ này sẽ có một số điểm khác biệt đặc trưng.

1. Nguồn gốc sự tích ông Công ông Táo về chầu trời Việt Nam:

Táo Quân trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo. Nhưng qua nhiều thời kỳ, Táo Quân được Việt hóa thành sự tích “2 ông 1 bà”, vị thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc.

Trong quan niệm của người dân Việt Nam, ông Táo là vị thần bảo vệ và mang lại may mắn cho gia đình. Vào ngày 23 tháng 12 âm lịch hàng năm, ông Táo sẽ về trời để báo cáo mọi điều tốt xấu với Ngọc Hoàng. Đến đêm giao thừa, ông Táo mới quay trở về trần gian, tiếp tục bảo vệ chuyện bếp lửa của gia đình

Vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, các gia đình sẽ sắm sửa mâm cúng thịnh soạn để tiễn ông Táo về trời. Một mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo thường có: Ba mũ ông Công ông Táo hai mũ ông Táo có cánh rồng, một mũ bà Táo không chuồn chuồn, 1 tập giấy tiền, vàng mã, 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối.

Ngoài ra mâm cúng còn có hoa quả, trầu cau, ấm trà sen, 3 chén rượu, một vài món mặn như thịt luộc (gà luộc), đĩa xôi gấc, canh, đồ xào, giò… Một số gia đình còn cúng cả cá chép sống, sau đó đem đi phóng sinh.

Sự tích Ông Công Ông táo tại Trung Quốc

Nghi lễ cúng ông Táo tại Trung Quốc khá giống với Việt Nam. Tại đất nước tỉ dân, họ gọi đây là Táo Vương, là người trông coi bếp lửa và bảo vệ gia đình.

Theo quan niệm, Táo Vương của người Hoa chỉ có 1 ông, 1 bà. Họ thường lập bàn thờ trong bếp với tranh hoặc tượng ông Táo, bà Táo.

Mâm cơm cúng ông Táo của người Trung Quốc thường có nắm gạo nếp, bánh đường, bánh rán chiên giòn và súp đậu. Họ quan niệm rằng nếu dâng những món ngọt trong ngày tiễn Táo Vương về trời thì ông Công, ông Táo khi lên chầu Ngọc Hoàng sẽ chỉ nói những lời ngọt ngào về gia chủ trong một năm qua.

Khác với Việt Nam, ở Trung Quốc thay vì cúng cá chép, họ thường cúng nước và một ít cỏ khô cho ngựa đưa Táo lên trời.

Ngày nay, các gia đình ở miền Bắc Trung Quốc thường tổ chức lễ ông Táo vào đúng hôm 23 tháng Chạp và người miền Nam Trung Quốc thì làm vào ngày 24.

Sự tích Ông Công Ông táo tại Hàn Quốc

Người dân ở xứ sở kim chi cũng ăn Tết âm lịch và có ngày lễ cúng ông Công ông Táo. Song không giống người Hoa hay người Việt, người Hàn cúng ông Táo vào ngày 29 tháng 12 âm lịch hàng năm. Họ gọi vị thần bếp của mình là Jowangshin.

Theo truyền thuyết, Jowangshin là phụ nữ. Bà là nữ thần mang dáng hình của nước, giúp các gia đình rửa trôi mọi sự đen đủi để đón chào những may mắn, an lành trong năm mới.

Chính vì vậy, Táo quân tại Hàn Quốc tồn tại trong một chén nước nhỏ mà các gia đình đặt dưới bếp. Cứ vào ngày mồng 1 và rằm hàng tháng, chén nước này sẽ được người phụ nữ trong gia đình thay mới thường xuyên.

Vào ngày 29 tháng Chạp hàng năm, người Hàn cũng sắm sửa một bữa cơm cúng bao gồm hoa quả và các loại bánh gạo, đồ chiên để tỏ lòng tôn kính đến thần Jowangshin.

Sự tích Ông Công Ông táo tại Nhật Bản

Trong văn hóa Nhật Bản, Daikokuten là vị thần cai quản việc nhà, bếp núc và vận may của gia chủ. Ông là một trong 7 vị thần may mắn mà người dân xứ sở hoa anh đào tôn thờ.

Vị thần Daikokuten có khuôn mặt to, nụ cười rạng rỡ, tượng thờ Daikokuten thường được sơn màu nâu sẫm.

Daikokuten thường mang một chiếc vồ vàng. Người dân tin rằng đây là chiếc vồ may mắn mang lại tiền bạc.

Theo dân gian, vị thần thường được miêu tả đang ngồi vo gạo, xung quanh là chuột. Hình ảnh này để miêu tả về sự giàu có, sung túc của chủ nhà. Chủ nhà có nhiều thức ăn, chuột biết nên kéo đến “xin ăn”.

Sự tích Ông Công Ông táo tại Singapore

Giống người Việt, người Singapore cũng tổ chức lễ cúng bài thần bếp vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm. Họ có tục đốt tượng ông Táo để tiễn ông Táo về trời.

Về cơ bản, mâm cúng tiễn ông Táo của người Singapore khá giống với người Việt nhưng họ thường phết thêm mật ong, đường hoặc rượu ngọt lên môi tượng ông Táo với cùng một ý nghĩa mong muốn ông Táo sẽ phù trợ cho gia đình.

2. Sự tích ông táo

2.1 Sự tích ông Táo về trời 1

Tích xưa kể lại rằng, ngày xưa có 2 vợ chồng rất nghèo. Người vợ quanh năm cày cấy nông nghiệp trong khi người chồng đi buôn, quanh năm biệt tăm biệt tích, năm về vài lần. Trong một chuyến đi xa nọ, người chống đi và sau đó bặt vô âm tín. Người vợ chờ đợi suốt 10 năm ròng. Vì nghĩ chồng đã chết, người vợ lấy chồng khác chuyên săn bắn thú rừng và có 1 đầy tớ tên là Lốc.

Một ngày kia, người chồng mới và người hầu vắng nhà, người chồng cũ đi buôn trở về và cho biết do gặp giặc bắt lưu lạc trong rừng nay mới trốn thoát về được. Người vợ khi đó ôm chồng khóc than, dọn cơm mời ăn. Tới khi chồng mới sắp về, người phụ nữ đã đưa chồng cũ ra đống rơm ẩn tạm. Chủ và tớ sau khi đi săn đã mang về được một con cầy, người chồng bảo vợ mua rượu để nhậu.

Sau khi người vợ ra ngoài, người chồng mới cùng đầy tớ đốt đống rơm để thui cầy săn được. Người vợ về thấy chồng cũ đã chết thì thương xót khôn nguôi, nhảy theo lửa chết theo. Người chồng mới thấy vợ chết cũng đau đớn nhảy cùng. Người đầy tớ thương chủ cũng nhảy nốt vào lửa chết theo.

Câu chuyện về ba vợ chồng đã được Diêm Vương cảm động, ngài đã hóa cho 3 người thành ba ông bà đầu rau. Người đầy tớ này hóa thành vật hặn đống nhấm, quen gọi là “thằng Lốc”. Ngày nay trong nhiều tranh họa Táo quân, người ta sẽ thấy có người đầy tớ có nghĩa đứng cạnh 3 người.

2.2 Sự tích ông Táo về trời 2

Câu chuyện kể về vợ chồng mang tên Thị Nhi và Trọng Cao, ăn ở với nhau mặn nồng yêu thương nhau nhưng mãi không có con. Người chồng vì thế mà vô cùng dằn vặt bản thân, luôn tự trách mình. Tới một hôm, Trọng Cao kiếm cớ đánh Thị Nhi và đuổi đi. Thị Nhi bỏ nhà, lang thang khắp nơi gặp được Phạm Lang rồi kết thành vợ chồng. Trọng Cao sau khi bớt giận vô cùng ân hận, chàng quyết tâm đi tìm vợ về.

Trọng Cao tìm từ ngày này qua tháng khác, phải làm ăn xin bên đường để tìm vợ. Tới đúng ngày 23 tháng Chạp, Thị Nhi khi đang đốt vàng mã thì Trọng Cao tới xin ăn. Khi nhận ra chồng cũ, Thị Nhi thương đem gạo ra cho. Bị Phạm Lang nghi ngờ, Thị Nhi bèn nhảy vào lửa mà chết nhằm minh oan cho mình. Trọng Cao cũng lao vào lửa mà chết theo, Phạm Lang cũng thương nhớ vợ mà nhảy vào bếp chết cùng. Ngọc Hoàng thượng đế chứng kiến cảnh tượng này vô cùng cảm động bèn phong cho 3 người làm quan. Phạm Lang trở thành Thổ Công chuyên chăm lo việc bếp, Trọng Cao là Thổ Địa chuyên trông coi việc nhà, Thị Nhi trở thành Thổ Kỳ cai quản việc chợ búa.

2.3 Sự tích ông Táo về trời 3

Chuyện xưa kể lại rằng có 2 vợ chồng quá nghèo nên đành phải bỏ nhau đi tha hương cầu thực kiếm ăn. Người vợ may mắn sau đó đã lấy được một anh chồng giàu có trong khi người chồng thành ăn xin kiếm sống qua ngày.

Vào đúng ngày 23 tháng Chạp năm ấy, người vợ đang đốt vàng mã thì có người ăn xin ăn mặc rách rước vào. Nhận ra đây chính là người chồng cũ nên động lòng thương mang tiền bạc, cơm gạo ra cho.

Người chồng mới nhìn thấy và biết chuyện đã nổi cơn ghen. Vì quá khó xử không thể giải thích nỗi oan tình, người vợ đành lao vào bếp lửa tự vẫn. Người chồng cũ do vẫn còn yêu vợ, nên đã tự tử theo. Người chồng mới do quá ân hận, tự trách bản thân nên cũng nhảy vào đám lửa tự vẫn. Trời cao cảm động bởi tình cảm sâu nặng của 3 người đã đã phong tặng 3 người làm vua bếp. Dân gian vẫn lưu truyền câu ca:

“Thế gian một vợ một chồng

Chẳng như vua bếp hai ông một bà”

Cả 3 sự tích ông Táo về trời trên tuy nhân vật có sự khác nhau nhưng đều mang điểm chung là các nhân vật sống rất có nghĩa tình. Người Việt xưa nay khó có thể chấp nhận cảnh một bà hai ông. Như vậy, điều mà các sự tích nhắc tới không phải là việc sống đa thê đa phu mà là cái tình nghĩa phu thê, sống chết cùng nhau.

3. Ý nghĩa sự tích ông Công ông Táo về trời

Người Việt Nam ta đã quan niệm rằng, Táo Quân sẽ báo cáo những sự kiện xảy ra trong năm qua trong gia đình. Đồng thời, Người Việt Nam ta đã quan niệm rằng, Táo Quân không chỉ là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ mà Táo Quân còn lại vị thần có thể ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, từ đó giữ gìn được sự bình yên cho gia đình của gia chủ. Do vậy, đối với người dân Việt Nam thì sự tích ông Công ông Táo đã mang lại được sự ấm no, đủ đầy và đặc biệt mang ý nghĩa thờ thần Bếp thực hiện nhiệm vụ cai quản việc bếp núc.

Theo truyền thuyết thì Táo quân là vị thần cai quản mọi hoạt động từ bé đến lớn trong gia đình. Hằng ngày trong một năm ông Táo sẽ ghi lại những điều tốt, cái xấu của từng thành viên trong nhà để bẩm tấu với Ngọc Hoàng mỗi khi về trời. Từ những báo cáo của Táo Quân sẽ trở thành cơ sở để Ngọc Hoàng khen thưởng hoặc xử phạt gia chủ với hành vi tương ứng.

Do vậy, vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, mọi nhà sẽ đều làm một mâm cúng long trọng để tiễn ông Táo về chầy trời với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ được thưa trình với Ngọc Hoàng và những điều không may mắn hoặc không tốt sẽ được báo cáo nhẹ bớt đi, hay có nghĩa là giảm mức độ nghiêm trọng của những điều không hay.

Người Việt luôn rất ngưỡng mộ tình cảm chung thủy của Ông Táo, việc thờ cúng Táo Công cũng là mong muốn ngọn lửa ấm áp gia đình luôn luôn sáng mãi. Thông thường vào những ngày này, người dân làm mâm cơm để bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần. Ngoài ra, đây cũng sẽ là dịp để người người, nhà nhà trở về sum họp, quây quần sau một năm làm ăn vất vả. Thông thường trong mâm cơm cúng, người Việt nam chúng ta sẽ chuẩn bị thêm cá chép từ khoảng 2-3 con cá chép đựng trong chậu nước để cúng. Sau khi hoàn tất thủ tục cúng tại nhà thì người dân sẽ đem thả phóng sinh tại các hồ, sông. Việc chúng ta chuẩn bị cá chép mang ý nghĩa chuẩn bị phương tiện để ông Táo cưỡi về trời bởi ngoài ra, cá chép còn có ngụ ý “cá vượt Vũ môn” hay “cá chép hóa rồng”, cá chép được biết đến là biểu tượng cho sự thăng hoa, sự kiên trì và bền bỉ, tinh thần vượt khó để đi tới thành công, đồng thời cá chép còn là sự biểu trưng cho nhân cách thanh cao tiềm ẩn hoặc hướng đến một kết quả tốt đẹp. Hiện nay, việc phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công ông Táo không chỉ là một nét đẹp văn hóa mà còn thể hiện sự từ bi quý báu của người Việt Nam, mang nhiều nét tâm linh hướng đến sự bình an của người dân Việt Nam.

4. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo có những gì?

Mâm cỗ cúng ông Táo đối với người Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống văn hóa và trong đời sống tinh thần người Việt Nam. Việc chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Táo của các gia đình để bày tỏ lòng biết ơn và lòng thành kính của gia chủ đối với các vị thần linh cai quản chuyện bếp núc trong suốt một năm vừa qua. Đồng thời đó chính là việc các gia chủ, gia đình có sự mong muốn, cầu được các Táo phù hộ, cho một năm mới đủ đầy, sung túc, bếp nhà luôn đỏ lửa và hạnh phúc sẽ luôn trọn vẹn.

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo sẽ gồm có ba bộ mã trong đó bao gồm có hai bộ đàn ông tượng trưng cho hai Táo ông và một bộ đàn bà tượng trưng cho Táo bà. Thông thường, trên bàn thờ Táo Quân sẽ được đặt ở nơi trang nghiêm nhất, trên có bài vị thờ viết bằng chữ Hán, còn có vàng mã khác và các quả, hương, hoa, oải, cau, trầu.

Cứ vào ngày 23 tháng Chạp trên mâm cỗ của các gia đình sẽ được các ông, các bà, bố, mẹ chuẩn bị thật đầy đủ, chuẩn bị thật cẩn thận. Lễ cúng ông Công ông Táo thường diễn ra trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp, mâm cúng phải đặt trong bếp, theo đó các gia đình có thể làm lễ cúng từ ngày 21 tháng Chạp đến trưa ngày 23 tháng chạp. Thời gian tốt nhất để cúng bao gồm:

– Trong trường hợp cúng vào ngày 21 tháng Chạp nên cúng vào khung giờ Mão từ 5h00 – 7h00, hoặc giờ Ngọ từ từ 11h00 – 13h00 giờ Ngọ là khung giờ tốt nhất biểu thị cho may mắn, giờ Thân từ 15h00 – 17h00 và cuối cùng là giờ Dậu từ 17h00 – 19h00.

– Trong trường hợp cúng vào vào ngày 23 tháng Chạp thì nên cúng vào giờ Thìn từ 7h00 – 9h00 giờ Thìn là khung giờ đem lại may mắn của ngày 23 tháng Chạp hay cũng có thể cúng vào giờ Tỵ từ 9h00 – 11h00.

5. Phong tục thả cá chép vào ngày Táo quân về trời

Các truyền thuyết kể lại, Táo quân sẽ được ông trời phái xuống trần gian để ghi lại các việc làm tốt – xấu của con người. Cứ tới ngày 23 hàng năm, Táo quân lại cưỡi cá chép hóa rồng bay lên Thiên đình báo cáo với Ngọc Hoàng để người định đoạt công tội, thưởng phạt phân minh cho tất cả loài người.

Do đó, cứ tới ngày này, người Việt lại thực hiện tục lệ cúng cá chép. Người dân sẽ chuẩn bị môi đôi hoặc thường là 3 con cá chép sống, thả trong chậu nước đi kèm với các đồ lễ khác. Sau khi thực hiện lễ cúng xong, gia chủ sẽ thả cá chép tại sông, ao, hồ, nghĩa là “phóng sinh” để đưa ông Táo về trời.

Bên cạnh đó, trong tâm thức của người Việt bấy lâu nay, hình ảnh “cá vượt Vũ môn” hay “Cá chép hóa rồng” còn có ý nghĩa của sự thăng hoa. Chúng chính là biểu tượng cho tinh thần bền bỉ, kiên cường chinh phục tri thức đi tới thành công của con người. Hình ảnh này như một biểu tượng đẹp cho nhân cách thanh cao hoặc hướng con người tới kết quả tốt đẹp. Việc phóng sinh cá chép không chỉ mang nét đẹp văn hóa mà còn thể hiện đức tính từ bi quý báu của người Việt Nam.

6. Ông Táo không chỉ ở Việt Nam và cũng không chỉ cưỡi cá chép

Không chỉ tại Việt Nam, ông Táo cũng được nhiều quốc gia trên thế giới thờ cúng là Trung Quốc, Đài Loan, Singapore,… Tại các quốc gia này, ngày 23 tháng Chạp người dân đều thực hiện phong tục cúng đưa ông Táo về trời tương tự như tại Việt Nam.

Tuy nhiên tùy sự tích ông Táo về trời của mỗi nước mà phương tiện đi lại của các Táo Quân có sự khác biệt. Người Việt Nam quan niệm cá chép vàng chính là loài cá thần tiên trước đây vốn sống trên Thiên Đình. Do vi phạm lỗi nên bị đày xuống trần gian. Vào thời điểm 23 tháng Chạp hàng năm tại Việt Nam ông Táo sẽ cưỡi cá chép để về trời.

Tuy nhiên tại các vùng miền Việt Nam hoặc Đài Loan, Trung Quốc lại cho rằng Táo quân chầu trời bằng ngựa. Do đó vào ngày này họ sẽ thực hiện cúng cùng ngựa giấy thay vì tục thả cá chép.

7. Lưu ý khi cúng ông Công ông Táo tránh mất tài lộc

Khi thực hiện tiễn ông Táo về trời trong ngày 23 tháng Chạp, gia chủ cần lưu ý những kiêng kỵ nhất định khi làm lễ cúng. Chính sự chuẩn bị chu đáo thủ tục cúng ông Táo đầy đủ sẽ mang tới tài lộc, may mắn của cả gia đình trong năm mới 2020.

7.1. Không đặt mâm lễ dưới bếp

Nhiều người Việt thường có quan niệm hết sức sai lầm rằng ông Công là thổ công chuyên cai quản đất đai nên cần cúng trên bàn thờ. Trong khi đó, ông Táo là vị thần cai quản bếp núc nên việc cúng ông Táo sẽ được thực hiện dưới bếp.

Các chuyên gia tâm linh nhận định, đây là 2 vị thần quan trọng trong gia đình nên cần được thờ trang nghiêm trên bàn thờ chính của gia đình. Bếp vốn là nơi nấu nướng, chúng không được vệ sinh nên tuyệt đối không dành để thờ cúng ông Công, ông Táo. Vì thế, khi cúng ngày này, các gia đình nên thực hiện tiễn ông Táo tại các khu vực nghiêm trang, sạch sẽ nhất trong nhà.

7.2. Tránh cúng ông Công ông Táo sau 12 giờ trưa

Theo sự tích ông Táo về trời cùng tín ngưỡng dân gian Việt Nam thì 12 giờ trưa 23 tháng Chạp chính là thời điểm ông Công ông Táo bay về chầu trời. Do đó, các gia đình cần thực hiện lễ cúng ông Táo trước 12 giờ hàng ngày. Tùy thuộc các gia đình có thể chọn các khung giờ cúng lễ khác nhau nhưng cần trước thời gian 12 giờ này.

Tuy nhiên, các chuyên gia phong thủy nhận định, thời gian cúng ông Công ông Táo chầu trời đẹp nhất trong khoảng từ 9 giờ đến 11 giờ 30 phút. Khi tuần hương đầu đã cháy hết được 2/3 thì gia chủ thực hiện hóa vàng. Sau đó tiến hành thả cá chép tiễn ông Công ông Táo về trời.

7.3. Không thả cá chép từ trên cao

Cá chép chính là linh vật biểu tượng cho thần linh, cụ thể là 2 ông Công và ông Táo. Vì thế khi thực hiện thả cá phóng sinh, gia chủ cần lưu ý tuyệt đối tránh thả từ trên cao xuống. Bởi theo quan niệm, điều này khiến cá khó sống được. Gia chủ nên thả cá ở độ cao thấp, khi thả nên thả cá chép nhẹ nhàng xuống nước.

Sau khi đã thả cá, bạn cần quan sát chúng đã bơi đi chưa hay mắc phải chướng ngại vật, rác hay chỗ nước không thể nào bơi đi được. Nên lựa chọn các địa điểm thả cá như sông, hồ. Tuyệt đối cấm kỵ việc ném cả túi ni lông xuống nước, vừa khiến cá khó sống vừa gây ô nhiễm môi trường.

7.4. Không nên cúng ông Công ông Táo đồ ăn mặn như thịt vịt, thịt chó và thịt chim

Do tính chất quan trọng trong năm nên nhiều gia đình chuẩn bị các món ăn mặn rất thịnh soạn. Tuy nhiên, khi thực hiện cúng ông Công ông Táo, gia chủ cần lưu ý tránh tuyệt đối các món thịt chó, thịt vịt và thịt chim.

7.5. Không nên cầu tình duyên, cầu tài lộc

Ý nghĩa ngày đưa ông Táo về trời là đưa 2 vị thần ông Công và ông Táo về trời, báo cáo công việc trong năm của gia đình với ngọc hoàng. Khi thực hiện lễ cúng, các gia đình cần hạn chế xin tài lộc, tình duyên. Hãy báo cáo lại các điều tốt đẹp mà gia đình thực hiện được trong năm qua. Đồng thời đưa ra các mục tiêu phấn đấu trong năm mới cho cả gia đình.

Sự tích ông Táo trời được lưu truyền trong dân gian qua nhiều thế hệ nhằm nhắc nhở con cháu về phong tục ngày giáp Tết không thể thiếu được của người Việt. Tùy điều kiện gia đình, phong tục tập quán vùng miền mà lễ cúng ông Táo được thực hiện khác nhau. Tựu chung lại, chúng thể hiện nét đẹp tâm linh độc đáo của người Việt mỗi dịp Tết đến xuân về.